60 jaar Harley-Davidson Sportster

Je kunt zeggen van Harley wat je wilt, maar geen merk ter wereld dat kan bogen op een onafgebroken productie van maar liefst 60 jaar voor een model. Dát is het ijzersterke van die Amerikanen uit Milwaukee, dat ze over meer dan drie generaties motorrijders weten aan te spreken.

De Harley-Davidson Sportster ontstond als reactie op de felle concurrentie van Britse merken als Triumph en Norton. De basis was het K-model (1952-1956) met zijn ‘unit constructie’ carters, maar de zijkleppen van het 883cc blok werden vervangen door bovenliggende kleppen. Voor die tijd had de fiets vooruitstrevende hydraulische voor- en achtervering.

Onder de naam XL bewees het Sportster platform direct zijn waarde, hij verkocht als een speer en de mogelijkheden de fiets naar eigen smaak aan te passen waren royaal. Door de jaren heen werd de XL doorontwikkeld om op de ontwikkelingen in de markt in te spelen, maar is volgens de Amerikanen gelijktijdig trendsettend geweest. Zo had de XLCH (Competition Hot) Sportster van 1958 offroad stijl en functionaliteit, maar ook een bobber achterspatbord en de peanut-tank van een 125cc Model 5 uit 1948. 

In de jaren ‘60 bewoog de Sportster zich rustig met de maatschappelijke ontwikkelingen mee en tegen het eind van dat decennium was de XLH een subtiele custom geworden. Maar 1970 betekende de geboorte van de legendarische XR750. Deze brutal beauty was gebouwd om zowel op asfalt als op de grasbaan zijn wil op te leggen; dankzij een reglementswijziging in 1969 mochten 750cc OHV blokken in de VS racen en H-D had derhalve een competitieve bike nodig. Dat was de XR750; het bleek de ultieme winnende machine. 

Bij de Trans-Atlantische races op het korte circuit van Brands Hatch in 1972 reed Cal Rayborn een gereviseerde versie van de XR750. Hij won drie van de zes races, vestigde een nieuw ronderecord en deed vriend en vijand versteld staan. In de drie daarop volgende decennia reed de XR750 dirt-trackers zowel naar het hoogste podium als in de recordboeken. Populaire, bijna legendarische racers als Jay Springsteen, Chris Carr, Ricky Graham, Mert Lawwill en Kevin Atherton brachten fans in vervoering in het zadel van een XR. En wie komt er ooit nog in de buurt bij de bijna 100 zeges van negenvoudig kampioen Scott Parker, waarvan de meeste op XR’s? 

De 70’s, 80’s, 90’s en 00’s
De 1972 XL had een 1.000cc uitvoering van het bekende ‘Iron Head’ blok. In 1976 ging de versnellingsbak naar de linkerkant en de achterrem naar rechts. In 1977 verlegde de XLCR (Café Racer) opnieuw de lat en met zijn op de XR750 geïnspireerde achtervering, nieuwe frame, drievoudige remschijven, aluminium wielen en achteruit geplaatste voetsteunen was het op dat moment de sportiefste Sportster ooit gemaakt. 

In 1983 kwam de focus nog meer op performance te liggen met de introductie van de XR1000. Die had de cilinders en koppen van de XR750, geplaatst op het bestaande Sportster blok. Daarmee werd het een soort straatlegale versie van de XR750 racer. 

In 1986 werd het Iron Head Sportster blok naar de geschiedenisboeken verwezen dankzij de introductie van het Evolution Sportster blok. Dit blok kwam in twee formaten: 883cc – met dezelfde boring en slag als in het originele ontwerp uit 1957 – en 1100cc (twee jaar later vervangen door een 1200cc uitvoering). 1987 betekende ook de introductie van de XLH883 Hugger, waarmee ingespeeld werd op de wensen van minder lange rijders en de toename van vrouwelijke rijders. In 1991 kregen alle Sportsters een 5-versnellingsbak en – behalve de basis-883 – een belt drive. 

In 2000 kreeg de XL1200S Sportster Sport dubbele vierzuiger remklauwen en de prachtige 2002 XL883R kreeg een gelikt 2-in-1 uitlaatsysteem, dubbele remschijven voor en een lekker laag stuurtje. In 2004 kregen alle Sportsters een nieuw frame en in rubber bevestigde motorblokken. Drie jaar later verving brandstofinjectie de traditionele carburateurs. 

Als antwoord op de vraag naar iets extra’s, introduceerde Harley-Davidson in 2008 de XR1200, een Sportster met een 90pk blok, upside-down voorvork, krachtige remmen, lichtgewicht aluminium swingarm, moderne instrumenten en achteruit geplaatste voetsteunen. Dat was ook het jaar waarin de Nightster zijn zwarte velgen en grijze motorblokafwerking kreeg. Maar het bekendste detail dat toen geïntroduceerd werd is het LED achter/remlicht dat verwerkt zit in de knipperlichten. 

In 2010 ontstond de basis voor de hedendaagse Sportster line-up, eerst met de XL883N Iron, die het basismodel werd, en vervolgens de gestripte bobber XL1200X Forty-Eight – met zijn brandstoftank op basis van het Model-5 design uit 1948 – waaraan hij ook zijn naam dankt.  

Twee jaar later voegde de XL1000V Seventy-Two weer een flinke scheut authentieke chopper attitude toe aan de Sportster lijn, naast de meer relaxte custom stijl van de XL1200C. Alle vier de bikes verwijzen naar de Sportsters uit de late jaren ’50 en ’60; modellen die zelf weer een diepe buiging maakten naar machines van nog verder terug. Precies zoals je mag verwachten van Harley-Davidson, een motorbouwer met een catalogus die teruggaat tot 1903. 

De Iron 883 en Forty-Eight werden in 2016 sterk verbeterd met betere vering en ABS, waarbij de authentieke, old-school stijl voorzien werd van een zeer up-to-date frame. Om 60 jaar sensatie te vieren geeft de 2017 XL1200CX Roadster performance een hele nieuwe betekenis met zijn 43mm upside-down voorvork, premium schokbrekers en krachtige remmen voor. 

Dus hoewel er veel verandert, blijven sommige dingen hetzelfde – 60 jaar Harley-Davidson Sportster is het rauw grommende bewijs.