Passieve veiligheid door elektronische hulpmiddelen

In theorie klinkt het als muziek in de oren, de elektronische snufjes die steeds vaker door motorfabrikanten worden toegepast om motorrijden een stuk veiliger te maken. Snufjes die nu door motorrijders worden omarmd, maar wat in het grijze verleden wel anders is geweest: meer dan 20 jaar heeft het geduurd voordat ABS door motorrijders werd geaccepteerd. Omdat we er stellig van waren overtuigd dat we zelf beter konden remmen dan ABS. Dat het in een schrikreactie het verschil kon maken tussen wel of niet onderuit gaan was daaraan ondergeschikt.

De komst van elektronica heeft echter deuren geopend voor de ontwikkelaars. De in de ruimtevaart industrie ontwikkelde Inertial Measurement Unit meet continue de positie van de motor in verschillende dimensies en verwerkt daarvoor data die het van verschillende sensoren krijgt aangeleverd. Zo meet de Bosch MM5.10 UMI 5D inertiale data: roll (ΩX), yaw (ΩZ), lengte-acceleratie (aX), dwars-acceleratie (aY) and verticale acceleratie (aZ), de hellingshoek en pitch kan ook door een microcontroller worden berekend. KTM ging als eerste met Bosch in zee voor de Motorcycle Stability Control MSCMet die data kan een waslijst aan functies worden aangestuurd: Motor Stabiliteit Controle (MSC, bochten-ABS), tractie controle, launch control, wheelie controle, bochtenverlichting, Hill hold control, semi actieve vering, ongeval detectie en ongeval killswitch.

Nu ben ik een enorm voorstander van passieve veiligheid, hoe meer de kans op een ongeval kan worden beperkt, hoe beter het voor ons allen is. Enerzijds omdat ons zelf een crash wordt bespaard, anderzijds omdat met betere ongeval statistieken motorrijden in een beter daglicht komt te staan. De geavanceerde elektronica  heeft echter een grote beperking, en dat zijn we zelf. Om optimaal van alle hulpmiddelen te kunnen profiteren zullen we eerst onszelf opnieuw moeten kalibreren. Kijk alleen al naar ABS, bijna 30 jaar na de introductie van het anti-blokkeer systeem durven veel motorrijders niet maximaal te remmen, laat staan dat we dat ook nog eens in de bocht onder hellingshoek zouden kunnen doen. En zij die dat wel durven hebben zich in de loop der jaren andere technieken aangeleerd.

Een echte oogopener voor mij persoonlijk was de Yamaha Advanced Riding Course begin jaren ’90 op de Nordschleife, waar in het kader van motorbeheersing de motor vanaf 100 km/u met blokkerend voorwiel tot stilstand moest worden gebracht. Met de beste wil van de wereld lukte het mij niet om het voorwiel te blokkeren, puur en alleen omdat het zo in m’n hersenpan zat geprent dat een blokkerend voorwiel gelijk aan een schuiver stond. Tot het me uiteindelijk, nadat de snelheid tot 50 km/u was verlaagd, wel lukte en ik IMU is tegenwoordig de heilige graal in het supersport segmentdacht “ben ik daar altijd zo bang voor geweest?” Het doel van de oefening was ons van twee dingen bewust te maken: enerzijds dat een blokkerend voorwiel niet automatisch in een schuiver resulteert en anderzijds dat je veel harder kunt remmen dan je had gedacht.

Ten tijde van de presentatie van het Bosch Motorcycle Stability Control (MSC) op de KTM 1190 Adventure vertelden de Bosch engineers over de problemen tijdens de ontwikkeling van het systeem. De eigen testrijders bleken niet in staat het systeem te kunnen testen, omdat het zo zat ingebakken dat remmen onder hellingshoek in een schuiver resulteert. De oplossing werd gevonden in beginnend motorrijders, die nog geen notie hebben van wat er allemaal mis zou kunnen gaan. Mijn eerste kennismaking met het Bosch/KTM MSC was tijdens een trip naar Oostenrijk, maar pas op weg naar huis (na dik 1000 kilometer) lukte het me om in een bocht de Adventure vol in de ABS te remmen, ik moest – net als bij het Advanced Riding – zelf eerst een drempel overbruggen.

Twee jaar geleden ging het alsnog bijna mis, bij onze vergelijkingstest tussen de BMW S1000XR en de Ducati Multistrada 1200. Bij het aanremmen van een haarspeldbocht in de Zwitserse Alpen greep de ABS van de Multistrada veel eerder in en werd dientengevolge de remweg veel langer dan ik had geanticipeerd, waardoor ik mijn instuurpunt miste. Als op automatische piloot deed ik precies wat ik in dit soort situaties altijd had gedaan: de snelheid eruit remmen en op het laatste moment – vlak voor de grindbak - alsnog insturen. Pas naderhand realiseerde ik me dat ik de apex helemaal niet had hoeven te missen, dankzij het Bosch MSC had ik al remmend gewoon kunnen insturen.

Het tweede probleem waar we als motorrijders mee worden geconfronteerd is fixatie. Iedereen die ooit een rijvaardigheidstraining heeft gedaan weet dat er continue op kijktechniek wordt gehamerd, want ‘waar je naar toe kijkt ga je naar toe’. Dat werkt goed zolang alles volgens plan verloopt, met insturen kijk je mooi door de bocht en de motor volgt automatisch het spoor, waardoor de schrikreactie Na de 1299 Panigale en Multistrada 1200 heeft Ducati IMU met Bosch MSC nu ook bij de Monster 1200 toegepastbij bijvoorbeeld een kortstondig glijdend voor- of achterwiel maar minimaal is. Voordat je kans hebt om te reageren heeft de motor weer grip en is het gevaar al weer geweken.

Anders wordt het als er in een moment van onoplettendheid iets onverwachts gebeurd, zoals mij twee weken geleden in Zuid-Frankrijk overkwam. Iets te enthousiast verloor ik de controle over de fiets, kwam op de verkeerde weghelft terecht en kreeg de motor niet meer teruggestuurd, waardoor ik uiteindelijk tegen een rotsachtige hoge berm tot stilstand kwam. Ondanks dat ik ook nu uit volle macht had kunnen remmen en insturen dankzij het Bosch MSC en ik mijn blik op de horizon had moeten richten, fixeerde ik erop om in de berm tot stilstand te komen. Wat ware het niet voor dat klein rotsachtig deel me misschien wel was gelukt. 

Dankzij de technologische ontwikkeling kunnen wat veiligheid betreft enorme stappen worden gemaakt, maar pas alleen dan als we ons zelf nieuwe instincten hebben aangeleerd. Want zolang als we nog steeds niet durven te remmen in een bocht hebben we er helemaal niks aan. Het staat voor komend jaar al op m’n bucketlist, onder gecontroleerde omstandigheden de grens van MSC opzoeken, om daarmee m’n eigen grenzen te verleggen.